Kabelbanen geschiedenis
- Auteur: Ronald van den Berg
2000 jaar geleden maakte men in Zuidoost Azië al gebruik van een kabelbaan. Uiteraard geen kabelbaan met luxe gondels maar een variant waarbij de kabel gemaakt is van gevlochten lianen. Aan deze lianendraad hing vervolgens een korf waarin de passagier zich bevond. Handmatig moest de passagier zich vervolgens zelf naar de overkant trekken.
Deze provisorische kabelbanen gebruikte men om bijvoorbeeld een rivier of vallei over te steken. Naast deze variant waren er ook al vrij snel kabelbanen die gebruik maakten van een kabel die gekoppeld was aan het bakje zodat deze vrij eenvoudig naar de overkant getrokken kon worden.
De eerste kabelbaan in Europa
Als we kijken naar Europa dan komen we de eerste berichten van een kabelbaan tegen in 1411. Johann Hartlieb beschrijft een baan die gebruikt wordt om de gracht van een vesting over te komen.
In 1597 omschrijft Buonatio Lorini de eerste voorloper van de kabelspoorweg. Een kar met 2 wielen die door middel van een kabel via een houten spoor naar boven getrokken wordt. De kabel werd daarbij door een soort looprad opgerold. Als de kar weer naar beneden moest dan werd het draad vervolgens weer afgerold.
De eerste echt grote kabelbaaninstallatie is in 1644 gebrouwd door de Nederlander Adam Wybe. Deze kabelbaan werd gebouwd in de Poolse stad Gdansk en werd gebruikt voor het transport van aarde.
In plaats van gondels of korfjes hingen er in dit geval emmers aan het draad. De kabel ging helemaal rond waardoor de emmers gevuld konden worden en aan de andere kant weer geleegd konden worden. Vervolgens ging de emmer weer verder zodat deze weer gevuld kon worden. Een doorlopend proces waarbij goed gebruik was gemaakt van de principes van een kabelbaan.
Trekkabels
George Stephenson, de uitvinder die voor het eerst praktisch gebruik ging maken van een locomotief heeft in 1820 de Hetton colliery railway (Kohlenbahn) gebouwd. Op deze route lagen 5 steilere stukken. Bij elk van deze 5 steilere gedeeltes stond een stoommachine die door middel van een trekkabel de wagons naar boven kon trekken. Vervolgens stonden er 5 locomotieven klaar om de wagons vervolgens over de vlakkere gedeeltes te trekken. Omdat er nog geen staalkabels waren werd er gebruik gemaakt van henneptouw, een draad van hennep.
Deze methode heeft Stephenson vervolgens in 1826 nogmaals gebruikt op de Stockton-Darlington spoorweg. Dichtbij Stockton bevond zich de zogenaamde Brusselton-Incline, een stoommachine die wederom met behulp van een trekkabel de wagens de berg op en aan de andere kant van de berg de wagens weer naar beneden liet zakken. Erg praktisch was dit allemaal niet en ondanks het feit dat dit systeem op diverse plaatsen ter wereld ingevoerd was werd het systeem ook net zo snel weer overal verwijdert of aangepast naar een betere oplossing.
De uitvinding van de staalkabel
Een belangrijk moment in de geschiedenis van de kabelbaan is het ontstaan van de staalkabel. In 1844 creëerde Albert Clausthal het eerste staaldraad. Dankzij deze ontwikkeling was er ineens veel meer mogelijk. De kwaliteit van de kabel was veel beter dan dat van het henneptouw en uiteraard was de levensduur veel langer.
Het duurde echter toch nog tot 1867 voordat de staalkabel ook echt gebruikt ging worden in de kabelbaanindustrie. Bosbeheerder Strubin gebruikte in Zwitserland de staalkabel voor het transport van bomen. In 1867 bouwde de Engelsman Hodgson in Richmond een kleine omlopende kabelbaan bestaande uit 1 kabel. Vervolgens heeft hij in de buurt van Leicester een omlopende kabelbaan gebouwd van 5,5 kilometer lengte, om basalt te transporteren. Deze kabelbaan werd aangedreven door een stoommachine. Deze zogenaamde Hodgsonsche kabelbanen waren spoedig op veel plekken in Europa te bewonderen.
Kabelspoorweg
Een kabelspoorweg (Duits: Standseilbahn, Engels: Funicular) is een spoor dat, meestal, steil omhoog de berg oploopt. Een kabelspoorweg heeft 2 wagons die door middel van een kabel met elkaar verbonden zijn. Deze twee treinen houden elkaar qua gewicht ongeveer in balans. Het voordeel is dat het systeem dat de kabel rond laat draaien hierdoor minder belast wordt. Als 1 wagon naar boven wordt getrokken wordt tegelijkertijd de andere wagon naar beneden gelaten. In de begintijd hadden beide wagons meestal hun eigen spoor. Gaandeweg zijn deze vervangen door varianten met maar 1 spoor. Halverwege verdubbelt het spoor waardoor de twee wagons elkaar kunnen passeren. Beide treintjes komen dus altijd op hetzelfde moment aan de stations. Indien er gebruik gemaakt wordt van een tussenstation dan moet deze ook altijd precies op het midden van de route geplaatst worden aangezien beide treinen op hetzelfde moment halverwege zullen zijn.
In 1862 werd de eerste echte kabelspoorweg in Lyon in gebruik genomen. In 1870 volgende de twee kabelspoorweg in Boedapest, dit is tevens de oudste nog in gebruik zijnde kabelspoorweg in Europa. Vervolgens zijn er op veel plaatsen kabelspoorwegen aangelegd omdat dit een eenvoudige manier is om snel naar boven en naar beneden te gaan. Deze kabelspoorwegen werden vaak door lokale ondernemingen aangelegd waardoor er allemaal verschillende rem- en aandrijfsystemen werden gebruikt. De Zwitser Theodor Bell uit Krien heeft in 1877 een nieuw systeem ontwikkeld om te remmen. De treinen kregen eigen rem-tandradwielen. In het midden van het spoor werd een stalen balk met ‘tandjes’ geplaatst waardoor het tandwiel vervolgens grip kon krijgen en kon remmen.
Laat een reactie achter
Dit is een reactie op een geplaatste reactie.