Achter de idyllische beelden schuilt een unieke cultuur van veeteelt, traditie en pure natuurbeleving
Na een lange, vermoeiende wandeling kom je eindelijk bij een idyllische bergweide, met daarbij een romantische berghut waar je kunt genieten van een glas verse melk of een heerlijk käsebrot. De perfecte beloning voor een paar uur zwoegen. In de verte klinkt het getingel van koeienbellen en je bent omgeven door natuurschoon, hoge bergen, een beekje en prachtige bloemen. Veel bergliefhebbers weten dat ik het over een alm heb, maar wat is een alm nou eigenlijk?
Waarom gaat het vee de bergen in?
In de zomer, wanneer de sneeuw verdwenen is en de bergweides niet te zompig meer zijn, gaat het vee van veel boeren de bergen in. Dit wordt de almauftrieb genoemd. Dit is een zeer oude traditie die ook vandaag de dag nog belangrijk is. Als eerste kunnen de weides in het dal tot rust komen en gebruikt worden om het gras te laten groeien voor hooi. Dat hooi is essentieel voor de wintertijd. Ten tweede komt het de dieren en de daaruit voortkomende producten ten goede. Zo geven bijvoorbeeld de melkkoeien veel betere melk door de grote verscheidenheid aan kruiden die ze in de bergen kunnen eten. Het verschil met de hoeveelheid kruiden die beneden in het dal te vinden zijn en die op de bergweides is aanzienlijk.
Almen zijn ook belangrijk voor de natuur
Het is niet alleen goed voor het vee om de bergen in te gaan, maar de natuur profiteert er ook van. Vooral koeien, schapen en geiten zorgen, door natuurlijke begrazing, dat snelgroeiende plantensoorten in toom gehouden worden en zeldzame planten en kruiden meer ruimte krijgen. Zonder de begrazing van de bergweides zouden de bergen langzaam helemaal bedekt worden door dichte bossen. De open bergweides zijn niet alleen belangrijk voor het vee, maar er zijn ook wilde dieren en insecten die daarvan profiteren. Op veel plekken kan niet gemaaid worden, dus zijn de grote grazers een uitkomst! En met hun mest dragen ze nog een extra steentje bij aan de biodiversiteit.
Een alm heeft dieren
Een alm is dus onlosmakelijk verbonden met dieren. Om als zodanig genoemd te worden, moeten er minstens zestig dagen per jaar dieren aanwezig zijn die bedoeld zijn voor producten, zoals vlees, melk, boter en kaas. Heel vaak zijn dit koeien, maar ook schapen, geiten en paarden kun je op een alm tegenkomen. Almen kunnen in privébezit zijn van een boer, maar er zijn ook almen die van de gemeente zijn. In dat laatste geval kunnen meerdere boeren gebruik maken van het gebied in de bergen. De herder heeft dan meerdere dieren van verschillende boeren onder zijn of haar hoede.
Het verschil tussen een Melkalm en een Sennalm
Er zijn verschillende soorten almen in de bergen te vinden. Je kunt er meerdere diersoorten bij elkaar vinden, maar ook slechts één diersoort. Daarnaast zijn er almen voor jonge dieren, voor vlees en voor melkproductie. Van die laatste zijn twee verschillende soorten, namelijk de Melkalm en de Sennalm. Op de melkalm worden de koeien gemolken en wordt de melk naderhand naar het dal gebracht, waar het verwerkt wordt. Op een sennalm wordt de verse melk ter plekke verwerkt tot kaas of boter. Vooral in gebieden die ver van de bewoonde wereld liggen, is dat het geval.
Bewirtschaftet
Bij sommige almen is het mogelijk iets te eten of te drinken. Vaak zijn dit producten die ze zelf gemaakt hebben. Het is echter niet vanzelfsprekend dat dit kan, dus houd er rekening mee tijdens een wandeling dat je niet bij iedere alm terecht kunt voor een lunch. Als er staat dat een alm bewirtschaftet is, betekent dit dat er dieren aanwezig zijn. Dit moet je vooral niet verwarren met een hut die bewirtschaftet is, want over het algemeen genomen kun je daar wel terecht voor een hapje en een drankje. Soms zelfs zeer uitgebreid.
Het is een zwaar leven
Het leven op een alm lijkt romantisch, maar in de realiteit is het zwaar en hard werk. De boeren en/of herders maken lange dagen, van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat. Daarbij is het leven op een alm niet zonder gevaren. Zeker voor de dieren. Als de almzomer zonder noemenswaardige problemen is verlopen, wordt dit aan het einde van het weideseizoen uitbundig gevierd tijdens de almabtrieb, waarbij alle dieren terugkeren naar de stallen en weides in het dal.
Almen hebben een belangrijke functie in de Alpen en vormen een eeuwenoude traditie. Ze zijn niet alleen waardevol voor het vee en de natuur, maar ook voor vermoeide toeristen. Vooral de almen waar je iets kunt eten en drinken hebben een speciaal plekje in het hart van menig bergwandelaar. Ik kan me nu alweer verheugen op een heerlijk Käsebrot met verse kaas. Wat eet of drink jij het liefst op een alm?
